Çekin muhataba (bankaya) ibraz sürelerinin geçirilmesi durumunda birtakım hukuki sonuçlar doğmaktadır. Bunlardan en önemlisi, ibraz süreleri içinde muhatap bankaya çek ibraz edilmezse hamil, başvuru borçlularına yani cirantalara, düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı kambiyo ilişkisine dayanarak başvurma hakkını kaybeder[1].
Ancak kambiyo hukukuna göre alacak talebinde bulunamaması, hamilin çekin düzenlenmesindeki esas borç ilişkisinin tarafı olması halinde bu ilişki çerçevesinde alacağını talep etmesine engel teşkil etmez. Ayrıca hamil, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 732. maddesi uyarınca, çekin zamanaşımı süresinin geçmesinden itibaren bir yıllık süre içerisinde sebepsiz zenginleşmeye dayalı olarak düzenleyene karşı dava açma hakkını haizdir[2].
Bunların yanı sıra, çekin ibraz süresi geçtikten sonra ibrazında, düzenleyen hakkında 5914 sayılı Çek Kanunu’nda yer alan cezai sorumluluklara ilişkin hükümler uygulama alanı bulmaz[3].
Çekin süresi geçirildikten sonra ibraz edilmesinin bir diğer sonucu, düzenlenin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 799. maddesinde düzenlenen çekten cayma imkânının geçerli bir şekilde kullanılabilmesidir. Çekten cayılması halinde, ibraz süresinden sonra çeki ibraz eden hamile muhatap banka ödeme yapamaz. Aksi takdirde bankanın sorumluluğu doğar.
Ancak, çekten cayılmamışsa ve ibraz süresi geçtikten sonra çek ibraz edilirse, muhatap banka karşılığı bulunan çek bedelini ödeyebilir[4]. Bununla birlikte, muhatap banka hiçbir ödeme yapmayabilir ve hatta kanunen ödemekle yükümlü olduğu banka sorumluluk tutarını dahi ödeme yapmama imkânına sahiptir. Muhatap bankanın ibraz edilen çekin arkasına ödenmeme sebebi olarak çekin ibraz süresi içerisinde ibraz edilmediğini yazması yeterlidir. Ayrıca, ibraz süresinden sonra ibraz edilen çekin karşılığının bulunması durumunda da muhatap banka ödeme yapmaktan kaçınabilir ve ödeme yapmamasından dolayı muhatap bankanın sorumluluğu gündeme gelmez[5].
[1] TTK m. 808.
[2] TTK’nın 818. maddesindeki yollamayla TTK m. 732’de yer alan sebepsiz zenginleşme davası çekler hakkında da uygulanabilmektedir.
[3] Kendigelen, Abuzer: Çek Hukuku, İstanbul 2019, s. 290, 291.
[4] TTK m. 799(2).
[5] Kendigelen, Çek Hukuku, s. 291.